رخداد تاسف برانگیز جریان سیل در هفته‌های اخیر در بیشتر استان‌ها و مناطق کشور، شمار قابل توجهی از ساکنین این مناطق را از هستی ساقط و بسیاری را در غم فقدان عزیزانشان ماتم زده کرد. خسارت های وارد شده به سیل زدگان، به اندازه ای گسترده و پر حجم است که به نظر نمی رسد به زودی و به آسانی جبران شوند.
افزون بر کشته، مجروح و مفقود شدن چند ده نفر از هموطنانمان، بیشتر خانه ها و زمین های کشاورزی در این مناطق، به کلی به زیر آب رفته و از حیز انتفاع خارج شده‌اند. رخداد غم انگیز سیل و پیامدهای اجتماعی و اقتصادی آن، نه تنها هم وطنان سیل زده بلکه کل جمعیت کشور را تحت تاثیر قرار داد و آنان را در غم و اندوهی جانگزا فرو برد.
درباره جزئیات این رخداد، میزان خسارت ها و مشکلاتی که در اثر آن، برای اهالی ساکن در مناطق سیل زده ایجاد شده است، فراوان شنیده‌ایم و بازگویی و بازنمایی صحنه های دردناک این حادثه غم انگیز به مثابه تکرار مکررات و بلکه نیشتر زدن به زخم‌ها و دردهایی است که خواسته و ناخواسته بخش قابل توجهی از جمعیت این مناطق را گرفتار کرده است؛ لذا در این نوشته در حد بضاعت قلم، به تبیین علل و عوامل گستردگی خرابی‌ها، خسارت‌ها و مصیبت هایی می پردازیم که در جریان این رخداد، به مردم وارد شده و می شود.
در گذشته های دور که فناوری اطلاعات و ساز و کارهای پیش بینی حوادث طبیعی مانند امروز از پیشرفت کافی برخوردار نبود، مردم از سیل و زله و طوفان به عنوان حوادث غیرمترقبه و بلایای آسمانی یاد می کردند و غافلگیر شدن در مقابل این حوادث را یک امر طبیعی قلمداد می کردند. هر چند در آن زمان ها نیز پیشگویی های جسته و گریخته ای توسط افراد سالمند و دنیا دیده درباره تحولات احتمالی آب و هوایی و اقلیمی ارائه می شد; اما نبود امکانات لازم برای مقابله با خطرات و خسارت های ناشی از این حوادث، باعث می‌شد که مردم نتوانند پیشگیریهای لازم را برای کاستن از گستردگی مصائب و مشکلات انجام دهند؛ اما اکنون با پیشرفت فناوری اطلاعات و فراهم بودن ابزارهای پیش بینی حوادث به ویژه سیل و طوفان و نیز در دسترس بودن امکانات و وسایل لازم برای پیشگیری از توسعه خرابی ها و به حداقل رسانیدن سطح و حجم خسارت ها، دیگر هیچگونه بهانه و دستاویزی برای توجیه کوتاهی ها و کم کاری های مسئولان ذیربط در این زمینه پذیرفته نیست.
براساس گزارش‌های منتشر شده افزایش خرابی های سیل نتیجه دخالت های غیر کارشناسی عوامل انسانی از جمله: در پوشش گیاهی. قطع درختان جنگلی. ساخت و سازهای غیر مجاز و غیر مقاوم در کناره و حریم رودخانه‌ها، آبراهه‌ها و جاده ها و پر شدن نهرها و آبراه های طبیعی، در اثر نشست گل و لای و عدم لایروبی به موقع آنها بوده و اگر از تداوم توسعه این عوامل در وقت خود جلوگیری می شد، امرور شاهد افزایش ضایعات و خسارت‌های اغلب جبران ناپذیر، در مناطق سیل زده نبودیم.
در کشورهایی که خطر سیل زمین ها و سلامت اهالی را تهدید می‌کند، با رویکردهای علمی و استفاده از تکنولوژی‌های پیشرفته، پیشگیری های لازم برای مقابله با خطرهای ناشی از سیل، انجام میشود. برای نمونه اجرای پروژه سیل بند "دلتا" در کناره های رودخانه راین در کشور هلند، یکی از مهمترین اقداماتی است که در سال های گذشته برای جلوگیری از خسارت های سیل در این کشور اجرا شده است. درکشور انگلستان نیز با احداث سیل بندهای متحرک باقطعات بتنی و پلاستیکی یک سیتم مطمئن دفاعی در برابر سیلاب ها ایجاد شده است. همچنین سیل بند های طولانی در کناره های رودخانه "زرد" در کشور چین در زمان‌های دور، نشانه دوراندیشی مسئولان این کشور و اقدامات پیشگیرانه آنان برای مقابله با افزایش خطرات سیل است.
در اغلب کشورهایی که جریان سیل در آنها محتمل است با توسعه پوشش گیاهی به ویژه جنگل ها، لایروبی آبراهه ها، احدات مخازن ذخیره آب، ایجاد سیل بند ها و سایر اقدامات پیشگیرانه از افزایش خسارت های ناشی از سیل جلوگیری می شود.
اگر یک سوم هزینه هایی را که صرف بازسازی خرابی ها و جبران خسارت های سیل زدگان خواهد شد، صرف اقدامات پیشگیرانه و مدیریت بحران، می کردیم، قطعا، امروز شاهد ضایعات و خسارت‌های به این گستردگی در مناطق سیل زده نبودیم.
امید که مسئولان ما با گوش آویز کردن جمله " علاج واقعه را قبل از وقوع باید کرد " و عبرت گرفتن از حوادث اخیر، با برنامه ریزی های راهبردی و رویکردهای کارشناسانه، ساز و کار های لازم را برای پیشگیری از افزایش ضایعات و خسارت های ناشی از حوادث احتمالی در آینده، فراهم کنند; تا مردم منبعد در مقابل این قبیل حوادث غافلگیر نشوند،
عباسعلی خسروداد.
درباره این سایت